Orkuskipti í samgöngum 3. grein af 3

Milljarða hagsmunir í húfi
Milljarðar sparast í gjaldeyri náist það markmið að draga úr innflutningi jarðefnaeldsneyta um tíu prósent árið 2020. Þá mun innlend framleiðsla skila umtalsverðu í framlegð. Orkuskipti draga úr útblæstri gróðurhúsalofttegunda.

Hvert prósent sem sparast í innflutningi jarðefnaeldsneyta sparar gríðarlega mikinn gjaldeyri. Eins og sést á töflunni hér til hliðar var flutt inn eldsneyti fyrir 55 milljarða árið 2010. Náist markmið ríkisstjórnarinnar um að auka hlut endurnýjanlegra orkugjafa í samgöngum, þannig að þeir nemi tíu prósentum, sparar það, gróflega reiknað á verðlagi ársins 2010, 5,5 milljarða króna. Það er því ljóst að eftir umtalsverðum upphæðum er að slægjast í þeirri viðleitni að efla nýja orkugjafa.

Að þessu viðbættu mun öll framleiðsluaukning í öðrum orkugjöfum skapa störf og auka þannig hagvöxt. Öll efnahagsleg rök hníga því að því að auka hlut innlendra orkugjafa. Við það bætist að útblástur gróðurhúsalofttegunda minnkar með bættum áhrifum fyrir umhverfið. Í því liggja einnig efnahagslegir hvatar, því frá og með árinu 2012 þarf að greiða fyrir útblástur á slíkum efnum.

Samgöngur og fiskveiðar
Langstærstur hluti innflutts eldsneytis er notaður til fiskveiða og í samgöngum, eða um níutíu prósent. Um 104 þúsund tonn af koli svoru flutt inn árið 2010 og um 25 þúsund tonn af koksi. Um níutíu prósent af kolunum eru notuð í Sementsverksmiðjunni á Akranesi. Óverulegt magn af gasi er flutt inn til landsins, en samkvæmt upplýsingum frá Orkustofnun fer um þriðjungur þess í stóriðju, þriðjungur til heimilisnotkunar og þriðjungur í þjónustu og annan iðnað en stóriðju.

Sóknarfærið varðandi innlenda orkugjafa liggur því klárlega í samgöngum og fiskveiðum. Græna orkan, klasasamstarf um orkuskipti, miðar að því að auka hlut visthæfra innlendra orkugjafa í samgöngum á kostnað innflutts kolefnaeldsneytis.

Markmiðið er að stuðla að verkefnum um visthæfa orku og að nýta umhverfið til að prófa nýjungar í visthæfum samgöngum. Mikilvægt þáttur í því er að gera Ísland áhugavert fyrir slíkar tilraunir og að halda slíku kynningarstarfi áfram með bíla- og vélaframleiðendum. Hluti slíkrar vinnu er menntun, ásamt öflugu rannsóknarstarfi.

Innflutningur eldsneytis hefur aukist á undanförnum árum. Árið 1993 voru flutt inn 655 þúsund tonn af jarðefnaeldsneyti, en þau voru orðin 781 þúsund árið 2010. Spáð er hækkandi heimsmarkaðsverði á olíu og minni innflutningur mundi því hafa veruleg sparnaðaráhrif.

Útblástur

Á Íslandi er hlutfallslega einn stærsti floti einkabíla í nokkru ríki og hátt hlutfall eyðslufrekra bíla. Ísland er með hæstu CO2-meðaltalslosun nýskráðra bíla af öllum löndum á Evrópska efnahagssvæðinu. Meðaltalslosunin hefur minnkað undanfarin ár en heildarlosunin hefur hins vegar aukist með fjölgun bíla.

Útblástur gróðurhúsalofttegunda er mældur í gígagrömmum, eða Gg. Hann hefur aukist umtalsvert á undanförnum árum, ekki síst frá samgöngum.

Losun frá samgöngum var 621 Gg árið 1990 og 974 Gg árið 2008 og jókst um 57 prósent á því tímabili. Í spá Umhverfisstofnunar um þróun losunar til 2050 er reiknað með að losun frá samgöngum geti orðið á bilinu 847 til 940 Gg árið 2020 með óbreyttri þróun.

"Reiknað er með að lykilaðgerðir á sviði samgangna skili þeim árangri að losun frá samgöngum verði um 40-140 Gg minni en ella árið 2020. Með almennri þróun í átt til loftslagsvænni bíla, lykilaðgerðum og öðrum aðgerðum er talið raunhæft að losun vegna samgangna geti verið undir 750 Gg árið 2020, sem væri 23 prósent minnkun losunar frá 2008, en 21 prósent aukning miðað við 1990," segir í aðgerðaráætlun umhverfisráðuneytisins í loftslagsmálum.

Til þess að svo megi verða þurfa áætlanir um nýja orkugjafa að ganga eftir.

Allt undir
Í raun liggur samfélagið allt undir þegar kemur að orkuskiptum í samgöngum. Fjölmargir aðilar munu koma að verkefninu, atvinnulífið og stjórnkerfið. Græna orkan er hatturinn sem allir munu starfa undir.

Skipulagsmál sveitarfélaga koma inn í vinnuna; gatnakerfið og skipulag á nýju orkustöðvum eru á þeirra könnu. Samþætta þarf reglugerðir og lög til að verkefnið geti orðið að veruleika.

Ljóst er að olíuverð mun hækka á næstunni, nema eitthvað stórkostlegt breytist. Efnahagsleg rök hníga að því að draga úr innflutningi á jarðefnaeldsneyti. Eins og iðnaðarráðherra bendir á skapast einnig fjölmörg störf við nýjan iðnað og því er um þjóðþrifamál að ræða.

Verði framtíðarsýn stjórnvalda að veruleika mun því margt breytast í íslensku samfélagi, enda snýst það að miklu leyti - of miklu myndu sumir segja - um bílinn.

Vinnufundur 15. september
Opinber stefnumótunarfundur Grænu orkunnar verður haldinn 15. september. Á hann eru allir þeir sem áhuga hafa á orkuskiptum velkomnir og þar verður haldið áfram að móta þá stefnu sem Ísland mun taka í orkuskiptum og telja upp þær aðgerðir sem grípa þarf til. Þeir sem áhuga hafa á málinu er bent á að setja sig í samband við verkefnisstjórn Grænu orkunnar.

Fjárfesting í gömlum bílaflota
Einkabílaeign er mikil hér á landi og í bílaflotanum liggur mikil fjárfesting. Sverrir Viðar Hauksson, verkefnisstjóri Grænu orkunnar, segir flotann eldast mjög hratt, en ekki megi horfa framhjá þeim fjármunum sem í honum liggi.

"Ef við miðum við 200 þúsund bíla og setjum þriggja milljóna meðalverð á hvern bíl, þá eru þetta 600 milljarðar. 400 milljarðar ef meðalverðið er tvær milljónir á bíl. Þetta eru því miklar fjárfestingar sem þarna liggja. Flotinn eldist hins vegar mjög hratt og meðalaldur er kominn yfir tíu ár, verður líklega ellefu og hálft til tólf í lok þessa árs. Við endurnýjum í raun ekki nema um þriðjung af því sem nauðsynlegt er til að viðahalda meðalaldrinum.

Árið 2010 voru um 3.000 nýir bílar skráðir og þeir voru ekki nema 2.000 árið 2009. Þeir verða líklega um 4.500 til 5.000 í ár. Eðlileg endurnýjun á 200 þúsund bíla flota, ef við ætlum að vera undir tíu árum í meðalaldri, er um 15.000 bílar á ári. Við náum því ekki þriðjungnum af því sem með þarf."

Því eldri sem bílaflotinn er, því óumhverfisvænni verður hann. Það er því nauðsynlegt að endurnýja bílaflotann, eigi að draga úr útblæstri.

Tækifæri í skipaflotanum
Um þriðjungur af útblæstri gróðurhúsalofttegunda á Íslandi kemur úr skipaflotanum.

Um þriðjungur af útblæstri gróðurhúsalofttegunda á Íslandi kemur úr skipaflotanum. Þar eru því tækifæri til að draga verulega úr mengun og um leið úr innflutningi jarðefnaeldsneytis. Katrín Júlíusdóttir iðnaðarráðherra segir að sjónum verði einnig beint að skipaflotanum.

"Við þurfum að ná fiskiskipaflotanum inn í verkefnið líka, því við erum að horfa á orkuskipti yfir línuna. Það á ekki að gera greinarmun á því um hvers konar farartæki er að ræða, skip, flugvélar eða bíla. Áherslan núna er á bílana, kannski af því að það er einfaldast, en hitt er líka mjög aðkallandi. Við þurfum því að fá fulltrúa geirans inn í Grænu orkuna."

Sverrir Viðar segir mikilvægt að draga úr olíunotkun í skipaflotanum án þess að sú fjárfesting sem í honum liggur tapist. Verkefnið sé að mörgu leyti ólíkt bílaflotanum, þar sem skip hafi mun lengri líftíma en bílar.

"Eins þarf að huga að stærri tækjum eins og vinnuvélum. Það er tiltölulega lítið mál að skipta út einum fólksbíl, en það getur haft mikil áhrif að skipta út stórri gröfu sem hefur tuttugu ára líftíma. Þetta eru mikil tæki með öflugar vélar sem verður að fara varlega í varðandi breytingar. Það gæti því líklega borgað sig að stýra lífdísilnum inn á þennan flota, því litlar breytingar þarf til að nýta hann."