Metanól í bensín - umhverfisvernd á kostnað lýðheilsu?

Hinn 17. nóvember birtist pistill í Fréttablaðinu þar sem vakin var athygli á eituráhrifum metanóls og þeirri hættu sem kann að skapast við íblöndun þess í bensín. Tveimur dögum síðar birti starfsmaður Carbon Recycling International (CRI) sem framleiðir metanól til eldsneytisnotkunar hérlendis, Ómar Sigurbjörnsson, svargrein þar sem fullyrt er að "engin hætta" sé á ferð. Hér verður farið yfir rök og fullyrðingar CRI og staðreyndir málsins dregnar fram.

Bráða- eða langtímaáhrif?
Nær öll rök í svargrein starfsmanns CRI eru tekin orðrétt úr skýrslu þar sem útgangspunkturinn er að kynna metanól sem mögulegan orkugjafa fyrir bandaríska orkumálaráðuneytið. Þau rök byggja á rannsókn sem skoðar hversu stóran skammt þarf til að drepa nagdýr. Þessi umræða snýst ekki um bráð eituráhrif heldur um hver hugsanleg skammtíma- og langtímaáhrif þess að anda að sér metanóli eru. Skýrsluhöfundarnir benda á þetta vandkvæði í skýrslunni: Þeir segja að "erfitt sé að mæla heilsuspillandi áhrif efnanna í lágum styrkjum" og "að metanól geti valdið blindu og öðrum taugaeinkennum í hlutfallslega litlum skömmtum, á meðan langtum stærri skammtar eru nauðsynlegir til að valda dauða".

Skaðsemi metanóls
Starfsmaður CRI fullyrðir að " eituráhrif metanóls séu engu meiri en annars eldsneytis sem ætlað er að koma í stað bensíns og dísilolíu". Rafmagn og vetni valda engum eituráhrifum. Metan framleiðir hvert einasta spendýr jarðar í stórum stíl í meltingarfærunum. Við þekkjum etanól m.a. sem vímugjafann í áfengi. 80 kg maður þarf að drekka 720 ml af hreinu etanóli til að deyja. Í samanburði getur eins lítið og 30 ml neysla á metanóli valdið dauða, auk þess að valda varanlegri blindu í smærri skömmtum. Fullyrðing starfsmannsins er því röng.

Staðhæfing starfsmannsins að "mannslíkamanum stafi engin hætta af litlu magni af metanóli líkt og kynni að vera til staðar í bensíngufum á bensínstöð" er alfarið órökstudd. Ef þetta er rétt er ekki hægt annað en að spyrja sig af hverju íblöndun metanóls var bönnuð með lögum í Kaliforníu og þar tekið fram að efnið verði ekki leyft nema að "sýnt sé fram á að notkun efnisins hafi ekki marktæk skaðleg áhrif á lýðheilsu eða umhverfið".

Sömuleiðis að tilraunir með íblöndun metanóls í Brasilíu hafi verið stöðvaðar í byrjun 10. áratugarins vegna heilsuspillandi áhrifa en íblöndun etanóls haldið áfram. Ef efnið er skaðlaust, af hverju er magn þess takmarkað við <3% í Evrópureglum þegar hægt er að knýja bíla á 85% metanólblöndu?

Ástæður fyrir íblöndun í bensín
Starfsmaður CRI heldur því fram að það sé fjarri sanni að hætt hafi verið við áform um íblöndun metanóls af heilsufarslegum ástæðum heldur hafi það verið af efnahagslegum ástæðum og er það eina leiðrétting á rangfærslu í svargrein hans sem ber þó heitið "leiðréttar rangfærslur".

Leiðréttingin er hins vegar óþörf. Það eru einmitt efnahagslegar ástæður sem hafa verið drifkraftur metanólvæðingar. Tökum eina landið sem notar metanól í miklu magni, Kína. Framleiðsla á metanóli úr kolum í Kína var 2-3 sinnum ódýrari en fyrir sama orkumagn úr olíu áður en nýleg hækkun olíuverðs kom til. Þess má geta að þar er framleiðsla etanóls úr korni bönnuð til að tryggja fæðuframboð og því ekki valkostur.

Kjarni málsins
Staðreyndirnar eru þessar. Metanól er heilsuspillandi efni með hraða uppgufun sem kemur til með að gera bensín hættulegra starfsfólki og viðskiptavinum olíufélaganna í beinu hlutfalli við hve mikið af því er blandað í eldsneyti. Efnið kemst auðveldlega inn í líkamann við innöndun og veldur fósturskaða í mun lægri styrkjum en nauðsynlegir eru til að framkalla einkenni í fullorðn um skv. rannsóknum bandarísku heilbrigðismálastofnunarinnar.

Metanól er lyktarlaust nema í háum styrkjum og framkallar eituráhrif 8-24 klst. eftir snertingu við efnið, sem þýðir að erfitt er að sýna fram á orsakatengsl milli innöndunar metanóls og heilsuspillandi áhrifa á fólk. Þar sem metanól hefur verið notað í stórum stíl, sem er eingöngu í Kína, hefur það verið gert af illri nauðsyn vegna efnahagslegra ástæðna og skorts á öðrum úrræðum. Þrátt fyrir mikla þörf á að finna aðra orkugjafa er metanól ekki sú draumalausn sem markaðssetning þess hérlendis gefur til kynna.

Horft hefur verið framhjá stærsta galla efnisins og tréspírinn markaðssettur eingöngu undir formerkjum umhverfisverndar sem "vistvænt metanól" sem fylgir "engin hætta" skv. framleiðanda. Metanól er ólíkt etanóli og metan þó að orðin hljómi lík.Hin síðarnefndu eru raunhæfir kostir til að leysa olíu af hólmi. Metanól er það ekki og er íblöndun þess í bensín varhugaverð.

Höfundurinn Hjalti Andrason, er líffræðingur.

Grafík: Efnafræðileg samsetning metenóls, Wikipedia. Sjá nánar um metanól á Wikipediu, smella hér.