Hröð afgreiðsla leyfis til starfsemi með erfðabreyttar lífverur að Kleppjárnsreykjum

Á bloggsíðu Stefáns Gíslasonar umhverfisstjórnunarfræðings með meiru fjallar hann um leyfistillögu senda frá Umhverfisstofnun fyrir Orf líftækni um „starfsemi með erfðabreyttar lífverur í gróðurhúsi Sólhvarfa ehf. Kleppjárnsreykjum“. Erindið var sent frá Umhverfisstofnun þ. 6. apríul sl. og var tekið fyrir í byggðaráði Borgarbyggðar strax daginn eftir. Byggðaráð samþykkti að vísa málinu til Umhverfis- og landbúnaðarnefndar, sem afgreiddi málið á fundi síðar sama dag, þ.e. líka þann 7. apríl. Í fundargerð nefndarinnar segir (í 15. lið):

Leyfistillaga til handa ORF Líftækni hf., vegna starfsemi með erfðabreyttar lífverur í gróðurhúsi Sólhvarfa ehf., Kleppjárnsreykjum.
Lögð fram tillaga, dagsett 6. apríl 2010, frá Umhverfisstofnun vegna starfsemi með erfðabreyttar lífverur. Erindinu var vísað til umhverfis- og landbúnaðarnefndar á 150. fundi byggðarráðs þann 7. apríl 2010.

Nefndin leggst ekki gegn leyfisveitingunni en leggur áherslu á að framkvæmd verksins verði með þeim hætti sem fram kemur í umsókninni þannig að umgengni sé í lagi.

Fundargerð Umhverfis- og landbúnaðarnefndar var síðan samþykkt samhljóða á fundi sveitarstjórnar fimmtudaginn 15. apríl.

Vinnubrögð byggðaráðs:

Samkvæmt 46. grein Samþykktar um stjórn og fundarsköp Borgarbyggðar skal byggðaráð „boðað til fundar með skriflegu fundarboði ásamt dagskrá a.m.k. einum sólarhring fyrir fund“. Þegar haft er í huga að umræddur fundur byggðaráðsins hófst kl. 8.00 að morgni miðvikudagsins 7. apríl, er ljóst að fundarboð ásamt dagskrá þurfti að liggja fyrir í síðasta lagi kl. 8.00 að morgni þriðjudagsins 6. apríl. Mjög ólíklegt verður að teljast að erindi Umhverfisstofnunar hafi borist fyrir þann tíma, enda erindið dagsett þennan sama dag. Reyndar er eðlilegt að gera ráð fyrir því að dagskrá byggðaráðsfundarins hafi legið fyrir fyrir páska, þ.e. í síðasta lagi miðvikudaginn 31. mars. Þetta er sagt í ljósi þess að vinnudagur opinberra starfsmanna að loknu páskafríi hófst almennt þann 6. apríl kl. 8.00. Því var í raun hvorki mögulegt að boða byggðaráðsfundinn með lögmætum hætti eftir páskafrí, né að taka inn á hann erindi sem dagsett voru umræddan dag. Með hliðsjón af þessu verður ekki annað séð en að málmeðferð byggðaráðs hafi brotið í bága við Samþykkt um stjórn og fundarsköp Borgarbyggðar.

Vinnubrögð Umhverfis- og landbúnaðarnefndar
Umhverfis- og landbúnaðarnefnd Borgarbyggðar varð til við sameiningu Umhverfisnefndar og Landbúnaðarnefndar. Erindisbréf Umhverfis- og landbúnaðarnefndar er ekki aðgengilegt á heimasíðu sveitarfélagsins, en þar er hins vegar að finna erindisbréf beggja nefndanna sem Umhverfis- og landbúnaðarnefnd varð til úr. Í báðum þessum erindisbréfum er tekið fram að fundarboðun skuli „vera skrifleg og tilgreina fundarstað, tíma og dagskrá og send nefndarmönnum og öðrum sem seturétt hafa á fundum eigi síðar en tveimur sólarhringum fyrir fund“. Hér á eftir er gengið út frá því að hin sameinaða nefnd starfi eftir erindisbréfi sem er sambærilegt erindisbréfum hinna nefndanna.

Fundur Umhverfis- og landbúnaðarnefndar þann 7. apríl hófst kl. 15.00, en þá voru liðnar rúmar 5 klst. frá því að fundi byggðaráðs var slitið. Þrátt fyrir þetta var erindið frá byggðaráði tekið fyrir á fundinum.

Af framanskráðu er augljóst að meðferð Umhverfis- og landbúnaðarnefndar á umræddu máli braut í bága við erindisbréf nefndarinnar.

Faglegt hlutverk fagnefndar
Umhverfis- og landbúnaðarnefnd er fagnefnd sveitarfélagins í þeim málaflokki sem hér um ræðir. Þar með er nefndin væntanlega sá aðili sem byggðaráð og sveitarstjórn treysta á þegar mál af því tagi sem hér um ræðir koma til umræðu, eins og endurspeglast reyndar í afgreiðslu byggðaráðs á umræddu erindi. Á nefndinni hvílir því sú skylda að setja sig vel inn í þau mál sem henni berast, rannsaka feril þeirra og innihald og kalla eftir frekari gögnum eða áliti utanaðkomandi aðila eftir því sem þurfa þykir. Ákvæði um undirbúning og boðun funda í erindisbréfi nefndarinnar og í samþykkt um stjórn og fundarsköp eru einmitt til þess fallin að tryggja vandaða málsmeðferð hvað þetta varðar.

Með því að taka umrætt mál til umfjöllunar í nefndinni aðeins um 5 klst. eftir að það var afgreitt úr byggðaráði, braut Umhverfis- og landbúnaðarnefnd ekki aðeins gegn erindisbréfi sínu, heldur vanrækti hún um leið hlutverk sitt sem fagnefndar. Af tímasetningum í málinu er ljóst, að nefndin gat með engu móti sinnt þeirri rannsóknarskyldu sem á henni hlýtur að hvíla. Vissulega bera tímasetningarnar nægjanlegt vitni um vanrækslu nefndarinnar, en því til viðbótar er rétt að hafa í huga að hér var um stefnumótandi ákvörðun að ræða, sem eðli málsins samkvæmt hlaut að þurfa að skoða út frá ýmsum hliðum. Þannig hlýtur að hafa verið ástæða til að kanna hvort ræktun erfðabreyttra lífvera í sveitarfélaginu samrýmdist annarri stefnumótun, hver væru viðhorf íbúa á Kleppjárnsreykjum til málsins, hversu mikið það kynni að hefta möguleika í lífrænni ræktun, hvernig það félli að hugmyndum um uppbyggingu við Deildartunguhver og hvaða þýðingu það kynni að hafa fyrir ímynd svæðisins og sveitarfélagsins í heild, svo dæmi séu tekin. Jafnframt hlaut að vera ástæða til að kynna sér sérstaklega hvernig úrgangur yrði meðhöndlaður, hvernig ytra og innra rými skyldi aðgreint og hvernig staðið skyldi að eftirliti með starfseminni. Það að nefndin leggi „áherslu á að framkvæmd verksins verði með þeim hætti sem fram kemur í umsókninni þannig að umgengni sé í lagi“ hefur enga þýðingu í þessu sambandi þegar á hólminn er komið.

Vinnubrögð sveitarstjórnar
Ekki virðist tilefni til að gagnrýna hlut sveitarstjórnar í þessu máli sérstaklega, að öðru leyti en því að hún skyldi taka fundargerð Umhverfis- og landbúnaðarnefndar til umræðu og afgreiðslu, þrátt fyrir þá augljósu ágalla sem voru á málsmeðferð nefndarinnar. Einnig hefði sveitarstjórnin átt að gera sér grein fyrir því að hér var um stefnumótandi ákvörðun að ræða, enda þótt sjálf útgáfa starfsleyfisins sé í höndum Umhverfisstofnunar.

Meginályktun og lokaorð
Úrbóta er þörf í stjórnsýslu Borgarbyggðar!

Sjá einnig fyrri pistil Stefáns um málið.

Ljósmynd: Össur Skarphéðinsson við uppskeru í Grænu smiðju Orf líftækni i Grindavík.